دستگاههای اکسیژن ساز بیمارستانی و زئولیت
دستگاههای اکسیژن ساز بیمارستانی و زئولیت این مقاله به بررسی دستگاه‌هایی می‌پردازد که غلظت اکسیژن را به روش غربالگری مولکولی برای استفاده یک بیمار افزایش می‌دهند. این وسیله توسط پزشکان تجویز می‌شود. غنی‌کننده اکسیژن، متمرکز‌کننده اکسیژن، اکسیژن‌ساز پرتابل، اکسیژن‌ساز خانگی از دیگر نام‌های این دستگاه است. هدف دستگاه اکسیژن ساز، هوایی تولید می‌کند که غلظت اکسیژن در آن بیشتر از اندازه معمول است. این دستگاه هوای اتاق را به داخل می‌کشد و نیتروژن را از آن جدا می‌کند؛ بنابراین غلظت اکسیژن خروجی بیشتر می‌شود. در هوای معمولی 78درصد نیتروژن، 21درصد اکسیژن و 1درصد از دیگر گازها وجود دارد. به هر حال بسیاری از بیماران دارای مشکلات تنفسی مانند (severe chronic hypoxemia, pulmonary edema, chronic obstructive pulmonary disease) از اکسیژن با غلظت بالاتر سود می‌برند. معمولاً از این دستگاه‌ها به‌عنوان یک منبع تولید اکسیژن در زمان‌های طولانی برای بیماران در خانه، استفاده می‌شود. البته برخی اوقات به عنوان یک روش اقتصادی و ارزان‌قیمت تولید اکسیژن با جریان و فشار کم در بیمارستان‌ها یا مراکز پرستاری (البته در زمانی که اکسیژن سانترال در دسترس نباشد) نیز استفاده می‌شوند. اصول عملکرد بیشتر اکسیژن‌سازها از غربالگرهای (الک‌های) مولکولی تشکیل شده‌اند که در دو فاز عمل می‌کنند؛ فاز مکش با فشار بالا و به دنبال آن فاز کاهش فشار خروجی. این مدل از دستگاه‌ها دو سیلندر زئولیت دارند. زئولیت یک ماده سیلیکات جاذب نیتروژن است که مانند یک غربالگر (الک) عمل می‌کند. دستگاه، هوای اتاق را به داخل می‌کشد و سپس هوا را برای پاکیزگی از گرد و غبار و باکتری از فیلترهایی می‌گذراند. در اولین گام از تغلیظ اکسیژن، یک کمپرسور، هوا را با فشار به یکی از سیلندرهای زئولیت وارد می‌کند. در این سیلندرها نیتروژن جذب می‌شود و اکسیژن غلیظ شده همراه با درصد کمی از دیگر گازهای اتاق، باقی می‌ماند. در همان زمان در سیلندر دیگر، نیتروژن دفع شده و به هوای بیرون فرستاده می‌شود. در گام دوم، عملکرد سیلندرها معکوس می‌شود. با انجام دو گام گفته شده به صورت متناوب، جریان پیوسته اکسیژن به سمت بیمار به‌وجود خواهد آمد. غلظت اکسیژن تولید شده توسط زئولیت با جریان گاز سیلندر رابطه معکوس دارد، بدین معنی که کاهش جریان باعث افزایش غلظت اکسیژن خروجی می‌شود. کاربر می‌تواند جریان خروجی را از صفر تا 12 لیتر بر دقیقه تنظیم کند. بیشتر دستگاه‌ها توانایی تحویل صفر تا 5 لیتر اکسیژن بر دقیقه برای یک بیمار را دارند. غلظت نهایی اکسیژن خروجی می‌تواند از 95درصد در جریان 1 تا 4 لیتر بر دقیقه تا 85درصد در 6 لیتر بر دقیقه متغیر باشد. بیماران، بیشتر از طریق لوله بینی اکسیژن را دریافت می‌کنند. در برخی مواقع ممکن است از ماسک صورت نیز استفاده شود. برخی از تولیدکنندگان، همودیفایر (مرطوب‌کننده) نیز روی دستگاه قرار می‌دهند تا گاز تحویل داده شده به بیمار مرطوب باشد. روش OCSI (Oxygen Concentration Status Indicator) در حال حاضر تنها روش قابل اطمینان برای تشخیص خروجی کم اکسیژن است. نمایشگرهای OCSI مقدار غلظت اکسیژن را پایش می‌کنند و در صورتی‌که مقدار آن کمتر از اندازه مجاز برای درمان باشد هشدار می‌دهند. بیشتر سازندگان، تجهیزات OSCI را نیز برای اندازه‌گیری میزان خلوص اکسیژن خروجی، ارایه می‌دهند. تجهیزات OSCI را می‌توان روی تمام مدل‌های این دستگاه‌ها نصب کرد. برخی از دستگاههای اکسیژن‌ساز هشدارهای دیداری و یا شنیداری دارند که در صورت قطعی برق، کثیف بودن فیلترها، نوسانات فشار و یا ایرادهای دیگر فعال می‌شود؛ همچنین زمان‌سنج مخصوصی روی این دستگاه‌ها وجود دارد که میزان ساعت کار دستگاه را نشان می‌دهد. مشکلات گزارش شده: بیشتر مشکلات به‌وجود آمده در این دستگاه مربوط به سیستم ورودی هوا، ایراد در شیرهای کنترل و مواد زئولیت است. حجم زیادی از هوای کشیده شده به داخل دستگاه برای خنک کردن آن مصرف می‌شود؛ بنابراین اگر ورودی هوا مسدود شده باشد و جریان هوا در داخل دستگاه تغییر کند، دمای داخلی زیاد می‌شود که عملکرد را کاهش می‌دهد. این مشکل ممکن است در اثر بسته شدن فیلتر ورودی هوا به وجود آید. اگر شیر کنترل یکی از سیلندرها خراب شود (گیر کند) تمام هوای ورودی فقط از یکی از پیستون‌ها عبور داده می‌شود؛ بنابراین خالص‌سازی مؤثر انجام نمی‌شود. در نتیجه هوای خروجی از پیستون همان هوای اتاق است (با 21% اکسیژن). مشکل دیگر ممکن است مربوط به زئولیت‌ها باشد. زئولیت آب را بهتر از نیتروژن جذب می‌کند. بخار آب موجود در هوای اتاق می‌تواند مانع از جذب نیتروژن شود و در صورتی‌که آب زیادی جذب زئولیت شود، گاز خروجی همان هوای اتاق خواهد بود. در صورت ایراد در دستگاه ممکن است خلوص اکسیژن کاهش یابد اما بیمار متوجه این موضوع نشود. در چنین حالتی دستگاه از نظر ظاهری در حال کار است؛ بنابراین طبق استاندارد ASTM نصب سیستم پایش مقدار خلوص اکسیژن (OCSI) در این دستگاه‌ها ضروری است. لوله‌های بینی ممکن است در برخی از بیماران باعث ایجاد سوزش شود. بیمارانی که به صورت طولانی‌مدت از این دستگاه استفاده می‌کنند، با توجه به وضعیت آنها مستعد ابتلا به عفونت‌های جدی تنفسی ثانویه‌اند که ممکن است مراقبت‌های بیمارستانی لازم داشته باشند. آموزش و خدمات پس از فروش برای کاربری ایمن، در این دستگاه‌ها بسیار مهم است. دستگاه اکسیژن‌ساز نیاز به تعمیر و نگهداری منظم شامل پاک کردن فیلتر ورودی هوا و مرطوب‌کننده و تعویض آب مرطوب‌کننده به صورت روزانه دارد. معمولاً زئولیت هر دو یا سه سال باید تعویض شده یا احیا شود. معمولاً فروشنده دستگاه باید نماینده خود را ماهانه یا دو ماه یکبار برای تأیید درستی کارکرد دستگاه یا انجام تعمیرات لازم بفرستد. از آنجا که اکسیژن اضافی باعث افزایش و تسریع احتراق می‌شود، باید به شدت مراقب بود از این دستگاه در نزدیکی مواد قابل اشتعال استفاده نشود. سیگار کشیدن و استفاده از مواد قابل اشتعال در فاصله 2 متری از این دستگاه ممنوع است. برای پاک کردن یا روانکاری دستگاه نباید از محصولاتی که از مواد نفتی تشکیل شده‌اند استفاده شود و در هنگام پاکسازی باید مراقب بود که قطعات داخلی دستگاه خیس نشوند. برای دانستن حداقل مواردی که باید درباره خرید این‌گونه دستگاه‌ها رعایت کرد، می‌توانید به جدول‌های موجود در سایت سفیر آگاهی به نشانی www.safirmed.com یا کتاب سفیر آگاهی مراجعه کنید که در اینجا به اختصار به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم. دستگاه باید بتواند در حالتی که جریان گاز خروجی بر روی حداکثر تنظیم می‌شود، اکسیژن با خلوص حداقل 90% را تأمین کند. حداقل دامنه تنظیمات خروجی باید صفر تا 3 لیتر بر دقیقه باشد. دستگاه باید پایشگر میزان خلوص اکسیژن (OCSI) داشته باشد تا زمانی‌که خلوص اکسیژن کمتر از 85% شد، هشدار دیداری و شنیداری دهد. هشدارهای دستگاه باید شامل فشار کم، فشار زیاد، ایراد در برق ورودی، خلوص کم اکسیژن و انسداد در مسیر باشد. به همراه هر دستگاه باید راهنمای کاربری و راهنمای سرویس با جزییات کامل ارایه شود. مقاله بالا برگرفته از سایت صنعت درمان هست